Audycje Muzyczne – Blaszane, drewniane, proste i skręcone – instrumenty dęte.

W ramach projektu „Audycje Muzyczne”, dofinansowanego ze środków Miasta Gdańska, przedstawiamy Państwu drugi temat dotyczący instrumentów dętych!

Instrumenty dęte jako grupa instrumentów muzycznych.

Instrumenty dęte – charakterystyka

W instrumentach dętych wibratorem jest wprowadzony w drgania słup powietrza. W słupie powietrza pobudzonym do drgań w jednym końcu piszczałki powstaje podłużna fala głosowa przesuwająca się wzdłuż piszczałki ku przeciwległemu jej końcowi, gdzie fala zostaje odbita, po czym z nałożenia się fali pierwotnej z odbitą powstaje fala stojąca. Drgania słupa powietrza są podłużne, czyli zgodne z kierunkiem fali.

Głównym czynnikiem decydującym o takim podziale tych instrumentów jest ustnik i jego stroik. Warto o tym pamiętać, ponieważ nie wygląd tu ma decydujące znaczenie o przydziale instrumentu do danej grupy, a właśnie ustnik.

W przeważającej większości dęte blaszane są wykonane w całości z metalu, ale również saksofon jest z metalu, który ze względu właśnie na rodzaj ustnika zaliczany jest do grupy instrumentów dętych drewnianych. Istotnym czynnikiem jest to, że w instrumentach dętych blaszanych mamy ustnik metalowy, a rolę stroika pełnią usta grającego, natomiast w dętych drewnianych mamy stroik, który wykonany jest najczęściej z trzciny lub jakiegoś tworzywa sztucznego. Do najbardziej popularnych instrumentów dętych blaszanych zaliczamy: trąbkę, puzon, tubę oraz waltornię. Do najbardziej popularnych instrumentów dętych drewnianych zaliczamy: flet prosty, flet poprzeczny, flet piccolo, obój, klarnet, fagot, kontrafagot, saksofon, rożek angielski.

Wspólną cechą obydwu tych grup instrumentów (blaszanych i drewnianych) jest to, że dźwięk uzyskujemy poprzez zadęcie. Nie jest to prosta sztuka i wymaga wielu prób zanim uda się uzyskać czysty i klarowny dźwięk. Po nabraniu powietrza musimy wytworzyć odpowiednie ciśnienie i w umiejętny sposób uformować wargi oraz całą jamę ustną włącznie z językiem i szczęką, by ten dźwięk uzyskać.

Instrumenty dęte drewniane

Klarnet

Klarnet jest czarną, cylindryczną rurą zakończoną nieco rozszerzoną czarą głosową. Tak jak obój, wyposażony jest w metalowe klapki, ale posiada inny niż w oboju stroik, umieszczony w płasko ściętym ustniku za pomocą metalowej obręczy zwanej ligaturą.

Posłuchaj: https://youtu.be/lwnC1UVjjX0

Fagot

Fagot jest zbudowany z dwóch drewnianych rur o łącznej długości ponad 250 cm, połączonych tzw. kolankiem. Wyposażony jest w podwójny stroik, podobnie jak obój, i metalowe klapy. Za pomocą stroika powietrze wdmuchuje się do metalowej rurki zwanej esem.

Posłuchaj: https://youtu.be/wkol3y71BfM

Flet

Flet poprzeczny jest rurą metalową lub drewnianą posiadającą przy jednym z końców otwór wargowy służący do zadęcia. Ma też szereg bocznych otworów wyposażonych w klapy, które służą do zmiany wysokości dźwięku.

Posłuchaj: https://youtu.be/xciSgNdREMY

Obój

Wyposażony jest w podwójny stroik, czyli dwa kawałki trzciny, które wyglądają jak spłaszczony kawałek słomy. Precyzyjnie wycięte i złożone ze sobą drgają wprawiając w ruch słup powietrza znajdujący się we wnętrzu instrumentu.

Posłuchaj: https://youtu.be/lDBzOQschp0

Saksofon

Instrument dęty drewniany – mimo że posiada metalowy korpus, ma również drewniany stroik tak jak klarnet, co zalicza go do tej grupy instrumentów. Występuje w 9 odmianach różniących się wielkością i zakresem dźwięków.

Posłuchaj: https://www.youtube.com/watch?v=R0KnU92ST-A&list=PLNm0isoSFUxHIf0P5jbi4RQhgr7eqAklr&index=30

Instrumenty dęte blaszane

Trąbka

Trąbka zbudowana jest z metalowej rury zwiniętej na kształt prostokąta i zakończonej czarą głosową. Wyposażona jest w trzy wentyle, dzięki którym można wydobywać pełną skalę dźwięków. Wentyle to specjalne zawory, które włączają lub wyłączają w instrumencie dodatkowe rurki przedłużające słup powietrza.

Posłuchaj: https://youtu.be/HWeC6_srMk8

Puzon

Puzon różni się pod względem budowy od innych instrumentów dętych blaszanych. Zamiast wentyli ma suwak, którym zmienia się wysokość dźwięku. Zbudowany jest z dwóch długich metalowych rurek w kształcie litery U, które połączone są ze sobą tworząc literę S.

Posłuchaj: https://youtu.be/va2EjiLU4lY

Tuba

Tuba składa się z długiej metalowej (zazwyczaj mosiężnej) rury wielokrotnie zwiniętej w pętlę, zakończonej na końcach ustnikiem i szeroką czarą głosową. Tuby mają ustniki w kształcie filiżanki i zwykle 4 wentyle. Czasami dodaje się 5 i 6 wentyl, by pomóc muzykowi w kontrolowaniu intonacji.

Posłuchaj: https://youtu.be/hMquBIVcJ0Y

Waltornia

Waltornia, zwana także rogiem, zbudowana jest z wąskiej metalowej rurki, trzykrotnie zwiniętej w spiralę i z jednej strony zakończonej lejkowatym ustnikiem, a z drugiej szeroką czarą głosową. Wewnątrz spirali znajdują się dodatkowe trzy rurki połączone z wentylami, które pomagają w wydobywaniu pełnej skali dźwięków.

Posłuchaj: https://youtu.be/PwLbbHjak9s

Zespoły dęte

Granie solowe – muzyk jako solista, bez udziału kogokolwiek, realizuje całe dzieło muzyczne. Jest odpowiedzialny za wszystkie elementy dzieła i swojego występu.

Gra z akompaniamentem – to sposób gry na instrumencie polegający na budowaniu tła dla partii danego instrumentu solowego lub głosu według schematu.

Duet – dwóch instrumentalistów wykonujących razem dany utwór muzyczny.

Trio stroikowe – to nic innego, jak zespół złożony z 3 instrumentów dętych posiadających stroik. Najczęściej w takim składzie spotykamy klarnet, fagot i obój.

Krakowskie trio stroikowe – posłuchaj: https://www.youtube.com/watch?v=S7uGQPMhS3w

Kwartet – zespół instrumentalny składający się z czterech instrumentów. W tym temacie – z 4 instrumentów dętych, ale kwartet może być również smyczkowy lub mieszany.

Kwintet – zespół instrumentalny złożony z pięciu instrumentalistów. W tym temacie – z 5 instrumentów dętych, ale kwintet może być również smyczkowy lub mieszany.

• Analogicznie wyróżniamy również sekstet (6 instrumentalistów), septet (7 instrumentalistów), oktet (8 instrumentalistów), nonet (9 instrumentalistów).
• Większe ilościowo grupy muzyczne to zespoły kameralne.

Zadanie „Audycje Muzyczne” dofinansowano ze środków Miasta Gdańska.